Cho con theo CNTT: chuyện học trong nước và quốc tế (Singapore, Nhật Bản)
1. Học CNTT tại Việt Nam
Từng học tại Đại học FPT trước khi sang Nhật làm việc, diễn giả Huỳnh Hà chia sẻ, lý do bạn lựa chọn FPT là điểm đến chứ không phải là một trường Đại học khác vì ở đây có môi trường học cập nhật quốc tế với nhiều hoạt động và chú trọng vào thực hành, chương trình được học bằng tiếng anh và có nhiều cơ hội việc làm. Một số lưu ý dành cho các bạn muốn nhập học tại FPT 1 năm trường sẽ tổ chức 2 kỳ thi riêng, trong đó 1 kỳ thi thường tổ chức vào tháng 4 hàng năm.
Về chương trình học:
- Đại học FPT: năm 1 học tiếng anh để đảm bảo đáp ứng đủ cho 3 năm sau học CNTT bằng 100% tiếng anh (tương đương 6.0 ielts).
- Đại học Bách Khoa, Bưu chính: năm 1 học đại cương sau đó mới vào chuyên ngành, học bằng tiếng việt, chương trình CLC thì học bằng tiếng anh.
Tìm trường Đại học phù hợp với bản thân như thế nào?
Lựa chọn các trường đại học phù hợp với mong muốn cũng như khả năng của bản thân. Có thể kể đến như: ĐH FPT, Bách Khoa, Bưu chính viễn thông, ĐH Công nghệ (thuộc Đại học Quốc gia) v.v… Mỗi trường đều có ưu và nhược điểm riêng và sẽ phù hợp với một vài hướng đi riêng (theo ý kiến cá nhân của người viết).
- Các trường đại học như Bách Khoa, Công nghệ: rất mạnh về thuật toán và kiến thức căn bản, rất phù hợp với các bạn học sinh muốn đi theo hướng nghiên cứu hoặc làm lập trình viên các ngành học khó và sâu như AI (Trí tuệ nhân tạo), Machine learning (máy học), v.v…Những giáo sư top đầu về CNTT đều nằm ở những trường này.
- Các trường đại học như FPT, Bưu chính viễn thông: thường mạnh hơn trong các mảng lập trình phần mềm, lập trình ứng dụng và có các mối liên kết với các tập đoàn như FPT, Viettel, Samsung nên thường có các chương trình tuyển thẳng học sinh sau khi tốt nghiệp.
- Tuy nhiên chương trình đào tạo của trường cũng sẽ có sự thay đổi theo từng năm, và như cũng đã nhắc tới ở các phần trước, CNTT là một ngành tập trung vào kỹ năng, bởi vậy bằng đại học cũng không quyết định được bạn sẽ thành công tới đâu. Các thông tin về mức chi phí học tập có thể được tìm hiểu trên trang chủ của trường
- Cao đẳng/ trường đào tạo ngoài: cao đẳng nghề FPT, cao đẳng nghề Bách Khoa, trường học MindX v.v…là các lựa chọn phụ huynh có thể tham khảo. Tuy nhiên đối với các bạn học sinh cảm thấy học lập trình quá khó, các bạn có thể tham khảo và học các nhóm công việc liên quan như kiểm thử phần mềm (tester), hỗ trợ máy tính (IT Helpdesk), v.v… đều là các công việc tốt nhưng không yêu cầu quá cao về mặt logic như làm lập trình viên
Lưu ý: Trong trường hợp không nhập học được vào các trường đại học CNTT mong muốn (do điểm thi không đủ, yếu tố tài chính), gia đình hoàn toàn có thể hỗ trợ con bằng việc cho con học thêm các lớp học và chứng chỉ ngoài và khuyến khích con tham gia thực tập từ sớm. Việc này đảm bảo con sẽ được tiếp xúc với môi trường nhiều bạn giỏi cũng như bù đắp được các thiếu sót về kiến thức trên trường. Thực tế tại MindX, rất nhiều các bạn học sinh có mức lương 2000-4000$ đến từ các trường “không top” như ĐH Thủy lợi, ĐH Thăng Long, ĐH Kinh doanh công nghệ, ĐH Kỹ thuật công nghiệp, v.v…
- Bạn Phan Huy Công, sinh viên năm 2 Đại học Thăng Long nhưng đang làm remote cho 4 công ty công nghệ nước ngoài với mức thu nhập đáng mơ ước.
- Nguyễn Việt Đức, tốt nghiệp ngành Tự động hóa trường Đại học công nghiệp HN, đang làm lập trình viên cho công ty công nghệ tại Singapore với mức lương 7000 SGD.
- Việt Thảo, sinh viên trường Đại học Thủy Lợi, đang làm việc tại Viettel Security với mức lương ấn tượng,...
Chuyện thực tập, đi làm:
- Bắt đầu vào kỳ 6 chuyên ngành, tập đoàn FPT nhận 100% sinh viên trường FPT vào thực tập, các bạn sẽ được phân về các dự án thật mà FPT đang làm. Được làm như 1 dev thực thụ, tương tác với các thế hệ đi trước. 98% sinh viên ra trường có việc làm, đa số lựa chọn các cty thuộc FPT.
- Đi thực tập trong khi đi học: Các công ty khi nhận các bạn sinh viên là fresher, phải tự học và hiểu rõ về 1 ngôn ngữ lập trình, có sản phẩm thực tế thì cơ hội rất lớn. Sau khi ra trường sẽ có 1 vốn kinh nghiệm nhất định để làm việc tại các doanh nghiệp. Mức lương thực tập với mức lương 4-6tr.
Mức lương của ngành CNTT tại Việt Nam:
CNTT là ngành cần nguồn nhân lực dồi dào với rất nhiều chuyên ngành hẹp và với sự thay đổi không ngừng của công nghệ, CNTT sẽ luôn là ngành hot trong nhiều năm tới. Dưới đây là mức thu nhập trung bình trong ngành công nghệ tại Việt Nam (thống kê từ Vietnam salary guide 2021 - persol Kelly)
2. Học CNTT tại quốc tế (Singapore, Nhật Bản)
Về diễn giả Nguyễn Tiến Nhân, lý do lựa chọn Singapore làm điểm đến vì:
- Chất lượng đào ở Sing rất tốt và có nhiều trường như NTU, NUS có rank cao, thuộc top đầu thế giới.
- Cơ hội việc làm rất lớn vì Sing là trung tâm kinh tế, công nghệ hàng đầu
- Chi phí học tập hợp lý, vì học phí được chính phủ trợ cấp nhiều (tuy nhiên, sau khi tốt nghiệp bạn phải ở lại Sing để làm việc 3 năm cho 1 công ty ở Sing)
- Ngoài ra, trường NTU có khoản vay cho sinh viên quốc tế, có thể bao quát được 90%. Sau khi học xong có thể đi làm và trả nợ cho trường trong vòng 1-2 năm
- Môi trường an toàn, chất lượng cuộc sống tốt
- NTU là trường top đầu về công nghệ ở Sing, có thể đứng top thế giới, cơ sở vật chất rất tốt, môi trường năng động, có thể học hỏi nhiều về học thuật và cả kỹ năng mềm. Trong 4 năm học tại trường sẽ có 1 kỳ được hướng dẫn bởi giáo sư để nghiên cứu về 1 vấn đề.
- Sing ngoài NTU thì có 1 vài trường CNTT chất lượng đào tạo cũng rất tốt như: NUS
Chương trình học:
Năm 1: Học kiến thức cơ bản: toán rời rạc, xác suất thống kê, tin học cơ bản, giải thuật (không yêu cầu kỹ năng lập trình)
Năm 2: Bắt đầu học lập trình cao hơn: lập trình hướng đối tượng, hệ điều hành, cơ sở dữ liệu,..
Năm 3: Phải chọn chuyên ngành, có thể chọn 1 đến 2 chuyên ngành (khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo hay mạng lưới,...). Năm 3 bắt buộc phải dành 1 kỳ để thực tập tại doanh nghiệp.
Năm 4: Học các môn chuyên ngành còn lại và làm luận án ra trường
Chương trình học ở NTU có rất nhiều môn được làm dự án, đây là cơ hội để tiếp xúc với bạn bè quốc tế và làm 1 sản phẩm nho nhỏ thông qua dự án đó.
Diễn giả Tiến Nhân chia sẻ, trước khi vào NTU bạn đã học ở MindX để có kiến thức nền tảng. Khi đó Nhân chưa biết gì về lập trình, bạn bắt đầu với ngôn ngữ Python và được tiếp xúc với 1 số công nghệ mới. Khóa học giúp Nhân tiếp thu kiến thức nhanh hơn khi học ở NTU vì đã được biết qua trước đó, vì vậy bạn có nhiều thời gian hơn để để tiếp cận với những kiến thức cao hơn.
Không dừng lại ở đó, sau khi khi vào NTU, Nhân vẫn tranh thủ quay lại học MindX vào dịp nghỉ hè để chuẩn bị cho năm học thứ 2, sẵn sàng để thu kiến thức nhanh hơn, có nhiều thời gian học sâu hơn.
Gợi ý các nguồn tìm kiếm thông tin về các trường Đại học quốc tế:
Cách apply các trường đại học ở Sing (NTU, NUS, SMU)
Chia sẻ về bí kíp phỏng vấn để ấn tượng với hội đồng tuyển sinh, Nhân cho biết: chuẩn bị kỹ càng các câu hỏi mà thường hội đồng tuyển sinh sẽ hỏi, viết script ra, khi phỏng vấn phải trả lời tự tin. Khi apply vào CNTT thì cố gắng trả lời để chia sẻ những kinh nghiệm đã có về CNTT hoặc những project mình đã làm. Để được học bổng phải chứng minh được sự đóng góp cho trường: tích cực học tập và tham gia hoạt động ngoại khóa, làm đại sứ cho trường để quảng bá cho nhiều bạn học sinh VN biết về trường.
Một vài gợi ý là các bạn trẻ nên tham gia các cuộc thi hackathon hay các cuộc thi về công nghệ để gây ấn tượng với HĐTS, điều đó sẽ góp phần chứng tỏ bạn đam mê với ngành và sẽ có động lực, hứng thú khi học ngành đó.
Lưu ý về học bổng Singapore:
Quy chế apply học bổng ở Singapore sẽ thay đổi theo từng năm, có thể xét duyệt theo điểm thi từ cao xuống hoặc xét duyệt qua vòng hồ sơ. Vì vậy để chuẩn bị cho việc apply học bổng, phụ huynh và các bạn bên cạnh việc tập trung học tập ở trường, cần chuẩn bị thêm các chứng chỉ, bằng cấp và các dự án, sản phẩm công nghệ thực tế để gây ấn tượng với hội đồng tuyển sinh và chú ý cập nhật các thay đổi trong quy chế xét duyệt qua mỗi năm.
Ở nhiều quốc gia có chính sách trợ cấp/ khoản vay chính phủ cho sinh viên để giữ lại nhân tài, cụ thể ở Singapore sẽ áp dụng cho tất cả các sinh viên kể cả sinh viên quốc tế, sau đó bạn cần cam kết làm việc cho doanh nghiệp tại Singapore trong tối thiểu 3 năm.
Lưu ý khi du học ở một số quốc gia:
Tại Singapore:
Lựa chọn du học các ngành khoa học kỹ thuật thường sẽ khó hơn các ngành kinh doanh, kinh tế, tuy nhiên cơ hội để có việc sau khi tốt nghiệp cũng rộng mở hơn. VD tại Mỹ, các học sinh tốt nghiệp các ngành STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics: Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học) được ưu tiên gia hạn visa lên tới 2 năm để tìm việc làm phù hợp (tìm hiểu về STEM OPT extension).
Phụ huynh và các em học sinh có thể lựa chọn các quốc gia và trường học phù hợp với điều kiện tài chính của gia đình. Một số quốc gia nổi bật có thể kể tới như Singapore, Nhật Bản, Mỹ, v.v…
Ở Singapore, theo chia sẻ của diễn giả Tiến Nhân thường sẽ bao gồm các vòng sau
Vòng 1: Xét duyệt hồ sơ (điểm GPA), học sinh có nhiều giải thưởng liên quan về công nghệ thông tin (của cả các cuộc thi do tư nhân hoặc do bộ giáo dục tổ chức) là 1 điểm cộng
Vòng 2: phỏng vấn thường: tại sao bạn lại chọn trường, tại sao bạn lại chọn ngành này
Vòng 3: phỏng vấn học bổng: chủ yếu tập trung trả lời các câu hỏi về đam mê, đã tìm hiểu gì về ngành, chia sẻ đóng góp mà bạn có thể mang tới cho trường
Tại Mỹ:
Thông thường, việc có kinh nghiệm về lập trình, có các sản phẩm công nghệ đầu tay và có các giải thưởng về khoa học kỹ thuật sẽ là điểm cộng lớn cho các bạn học sinh trong vòng hồ sơ cũng như khi viết bài luận. (Các em học sinh tại MindX thường xuyên tham dự các cuộc thi trong nước và quốc tế do MindX liên kết cùng tổ chức để làm phong phú thêm hồ sơ)
Chuyện đi thực tập, đi làm
Singapore
Các bạn cần chuẩn bị trước khoảng 6 tháng sau đó apply hồ sơ và phỏng vấn. Phỏng vấn thường sẽ chia làm 2 loại: hành vi và kiến thức và công nghệ. Phỏng vấn hỏi về project, bạn phải chỉ ra mình đã đóng góp những gì, có ý tưởng gì để phát triển và tối ưu sản phẩm đó. Quan trọng là bạn phải có kinh nghiệm thực tế.
Các giáo sư ở trường NUS, NTU có rất nhiều project, các bạn sinh viên có thể join để lấy kinh nghiệm thực tế.
Các công ty lớn ở Sing luôn có những kỳ thực tập hè: Paypal, Visa, Shopee, Sea,... Các công ty này muốn các bạn đóng góp như 1 nhân viên full time chứ k phải thực tập sinh nên có thể được làm và học tập rất nhiều.
Nhật Bản
Yêu cầu: Có trình độ tiếng Nhật nhất định để giao tiếp, nói chuyện (thường là N2). Khi đang ngồi trên ghế nhà trường sẽ không yêu cầu cao về chuyên môn, họ chỉ xem về sản phẩm mình đã làm, có sản phẩm thực tế sẽ có điểm cộng rất lớn.
Các công ty Nhật làm việc nghiêm túc hơn Việt Nam, khi vào cty Nhật họ sẽ training lại nhân sự, thường khoảng 6 tháng.
Mức thu nhập của ngành CNTT tại quốc tế:
Ở quốc tế, cụ thể là Singapore, đối với một sinh viên ngành CNTT mới ra trường mức thu nhập sẽ rơi vào khoảng 4000 - 5000 SGD/tháng trung bình cao hơn 1000 SGD/tháng so với các ngành khác.
Hiện nay có một hình thức làm việc được rất nhiều bạn trẻ và phụ huynh quan tâm đó là làm remote (ở Việt Nam làm việc cho nước ngoài). Đặc biệt là với tình hình dịch khó khăn như hiện nay, hình thức này ngày càng phổ biến. Tùy vào từng quốc gia, mức thu nhập của lập trình viên làm remote sẽ thay đổi, thu nhập trung bình sẽ dao động trong khoảng 2000 - 3000 USD.
3. Q&A về ngành CNTT
Không học CNTT có làm việc được trong lĩnh vực này?
CNTT có rất nhiều chuyên ngành hẹp và có những vị trí không bắt buộc phải học đúng chuyên ngành để làm việc: Tester, QA, BA… Tuy nhiên các bạn trẻ vẫn cần trang bị một lượng kiến thức nhất định để hiểu và làm việc hiệu quả.
Con đường để trở thành lập trình viên
Câu hỏi kinh điển của bất kỳ phụ huynh và học sinh nào khi tìm hiểu về ngành này là “Học lập trình có cần giỏi toán không?”. Tùy vào hướng đi, mức độ kiến thức về toán trong lập trình cũng khác nhau. Nếu đi theo hướng lập trình web, app, hoặc các phần mềm phục vụ cuộc sống hằng ngày thì bạn kiến thức ở cầu mức cơ bản như xác suất thống kê, toán rời rạc. Tuy nhiên nếu đi theo hướng nghiên cứu hoặc các lĩnh vực như lập trình game, AI, Machine learning… thì các kiến thức chuyên sâu về toán là cực kỳ cần thiết.
Bên cạnh các kiến thức cần thiết, để trở thành lập trình viên bạn cần trang bị thêm kỹ năng: tiếng Anh, làm việc nhóm, tự học, tự cập nhật kiến thức mới, rèn luyện tư duy logic...
Chia sẻ về điều kiện làm việc tại Nhật, các bạn cần chuẩn bị vốn ngôn ngữ thật tốt, tối thiểu là N2 bởi hầu hết các công ty tại Nhật đều ít dùng tiếng Anh trừ những công ty thật lớn có chi nhánh tại nước ngoài.
Làm thế nào để biết mình có phù hợp với ngành CNTT?
Thử, học sớm từ cấp 1, cấp 2 có thể học cơ bản như scratch… Tự mình trải nghiệm để thực sự hiểu
Một số chuyên ngành của CNTT: An toàn thông tin thiên về bảo mật, network; Kỹ thuật phần mềm chủ yếu tạo ra các app, phần mềm dùng hằng ngày, Computer Science thiên về nghiên cứu…
Việc chuyển đổi việc làm giữa các chuyên ngành hoàn toàn có khả năng bởi bạn đã có kiến thức nền chung, tuy nhiên ở mỗi lĩnh vực sẽ có kiến thức chuyên sâu riêng, vì vậy khi chuyển đổi bạn sẽ cần học thêm các kiến thức của chuyên ngành mình chuyển đổi.
Hackathon của giới công nghệ là gì?
Có thể coi đây là một cuộc thi về lập trình giới hạn trong một khoảng thời gian từ 2-3 ngày. Cả team sẽ làm việc trong cùng một không gian và phân chia công việc để làm ra sản phẩm sau đó trình bày sản phẩm ấy.
Tập trung 100% công sức, bứt phá giới hạn, có sản phẩm đem về để cho vào CV và hiểu hơn về công việc thực tế khi một project sẽ diễn ra như thế nào. MindX cũng thường xuyên tổ chức các cuộc thi hackathon để học viên được cọ xát, vượt qua giới hạn bản thân và tạo ra những sản phẩm của chính mình. Đây sẽ là lợi thế khi các bạn apply học bổng hay chinh phục nhà tuyển dụng bằng những sản phẩm thực tế.