Chán học là gì? Con chán học phải làm sao? 5 Nguyên nhân và 10 giải pháp

Chán học là gì? là trạng thái tâm lý khi việc học trở thành gánh nặng, mất đi sự hứng thú vốn có và cảm thấy khó bắt đầu hoặc khó duy trì quá trình học.

Cảm giác chán nản trong học tập không phải chuyện cá nhân hay lỗi của riêng ai. Nhiều học sinh, sinh viên và thậm chí cả người đi làm đều trải qua giai đoạn “chán học lắm rồi” dù trước đó học rất tốt. Điều quan trọng là phân biệt giữa “lười” và “chán” – vì chán học xảy ra khi trẻ mất hứng thú, mất động lực, chứ không phải do không có khả năng.

Nguyên nhân từ phương pháp học không hiệu quả

Nhiều trẻ học theo cách đọc thuộc lòng hoặc chép lại nguyên văn nên dễ rơi vào trạng thái chán nản học tập. Khi học quá nhiều nhưng không hiểu bản chất, con sẽ cảm thấy “không vào đầu” và nghĩ rằng mình kém, dẫn đến chán học thì phải làm sao cũng không biết bắt đầu từ đâu.
Thiếu sự tương tác, không có kế hoạch rõ ràng, hoặc học tiếng Anh chỉ bằng lý thuyết khiến nhiều người chán nản khi học tiếng Anh dù rất muốn tiến bộ.

Nguyên nhân từ mục tiêu mơ hồ hoặc quá xa vời

Một trong những lý do khiến học sinh chán học là không thấy được ý nghĩa của môn học. Ví dụ, chán học đại học thường xảy ra khi sinh viên không biết ngành mình học ra trường sẽ làm gì.
Ngoài ra, mục tiêu bị áp đặt từ cha mẹ cũng khiến nhiều bạn nhỏ cảm thấy áp lực, dẫn đến câu hỏi quen thuộc: con chán học phải làm sao.

Nguyên nhân từ tâm lý và sức khỏe

Thiếu ngủ, căng thẳng kéo dài, hoặc học quá nhiều không nghỉ ngơi khiến não bộ rơi vào trạng thái Burnout. Khi cơ thể mệt mỏi, việc tiếp tục học trở nên khó khăn, dẫn tới chán nản việc học.
Ở mức độ nghiêm trọng hơn, lo âu hoặc trầm cảm có thể khiến học sinh dễ mất tập trung và đánh mất động lực học.

Nguyên nhân từ môi trường học tập

Không gian bừa bộn, lớp học thiếu tương tác hoặc giáo viên không truyền cảm hứng đều khiến học sinh chán học cấp 2, chán học cấp 3.
Với sinh viên đại học, chương trình quá nặng lý thuyết, ít thực hành khiến nhiều bạn thấy “chán học đại học thì phải làm sao” vì không biết học để làm gì.

Nguyên nhân từ sự xao nhãng và công nghệ

Mạng xã hội, game và các ứng dụng giải trí khiến bạn nhỏ khó duy trì sự tập trung lâu dài. Khi việc học không thú vị bằng điện thoại, não sẽ chọn điều khiến trẻ vui hơn, dẫn đến chán học là gì cũng chỉ xoay quanh cảm giác mất động lực, thiếu hứng thú.

Để lấy lại động lực và giúp con trẻ bớt chán học, dưới đây là 10 giải pháp được MindX tổng hợp gồm: 

Chia nhỏ mục tiêu học tập

Khi mục tiêu học quá lớn, trẻ dễ cảm thấy choáng ngợp và sinh ra chán nản. Ba mẹ có thể giúp con chia bài học thành từng phần nhỏ, ví dụ học 2 trang, làm 3 bài tập hoặc hoàn thành 1 chủ đề trong 20 phút. Việc đạt được các mục tiêu nhỏ tạo cảm giác thành công, giúp trẻ duy trì động lực tốt hơn. Đây cũng là cách giúp con thấy việc học “vừa sức” thay vì quá nặng nề.

Ba mẹ tìm hiểu sở thích và điểm mạnh của con

Mỗi trẻ đều có sở thích và phong cách học khác nhau, nên việc tìm hiểu con thích gì sẽ giúp ba mẹ đưa ra cách học phù hợp hơn. Ví dụ, trẻ thích hình ảnh thì học bằng Mindmap; trẻ thích âm thanh thì học qua video. Khi con được học theo thế mạnh, con dễ hứng thú hơn và không còn cảm thấy chán học. Điều này cũng giúp trẻ cảm nhận được sự thấu hiểu từ ba mẹ, tạo sự kết nối tích cực.

Đa dạng hóa phương pháp học

Học một kiểu duy nhất dễ khiến trẻ nhàm chán, đặc biệt là học thuộc lòng hoặc học lý thuyết khô khan. Ba mẹ có thể xen kẽ nhiều hình thức như đọc – nghe – xem – thực hành – chơi trò chơi học tập để tạo sự mới lạ. Với tiếng Anh, có thể cho con học qua phim hoạt hình hoặc bài hát thay vì chỉ học ngữ pháp. Khi phương pháp học thay đổi linh hoạt, trẻ sẽ cảm thấy việc học vui hơn và dễ tiếp thu hơn.

Khen thưởng sự nỗ lực hàng ngày dù nhỏ của trẻ

Trẻ thường cần được công nhận để cảm thấy mình đang làm tốt. Vì vậy, ba mẹ nên khen những tiến bộ nhỏ như ngồi học đủ 20 phút, hoàn thành trang vở hay tự giác làm bài tập. Những lời động viên đúng lúc sẽ giúp con tăng sự tự tin và giảm cảm giác “chán học lắm rồi”. Phần thưởng không cần lớn – đôi khi chỉ một lời khen hoặc 10 phút nghỉ ngơi cũng đủ tạo động lực.

Trò chuyện để hiểu khó khăn

Nhiều trẻ chán học không phải vì không thích học, mà vì gặp khó khăn mà không biết cách nói ra. Ba mẹ nên hỏi con nhẹ nhàng: “Con thấy bài nào khó nhất?”, “Con có điều gì chưa hiểu không?”. Khi con được chia sẻ, ba mẹ mới hiểu đúng bản chất vấn đề để hỗ trợ kịp thời. Trò chuyện thường xuyên giúp con cảm thấy được lắng nghe và không phải chiến đấu với việc học một mình.

Khuyến khích con đặt câu hỏi

Đặt câu hỏi là dấu hiệu của sự tò mò và là cách tốt nhất để học chủ động. Ba mẹ nên khuyến khích con hỏi bất cứ điều gì con chưa hiểu thay vì sợ sai hoặc ngại phát biểu. Khi con được phép hỏi, con sẽ thấy học không còn áp lực mà trở thành quá trình khám phá thú vị. Điều này giúp trẻ tự tin hơn, giảm chán nản và hình thành tư duy học tập bền vững.

Thay đổi phương pháp học tập – học ít hơn nhưng hiệu quả hơn

Thay vì đọc thụ động, hãy dùng Active Recall để tự kiểm tra và gợi nhớ.
Kết hợp Pomodoro giúp con duy trì sự tập trung và tạo cảm giác học mà không bị quá tải – đây là cách học không biết chán được nhiều học sinh áp dụng.
Với tiếng Anh, hãy đổi sang cách học qua phim, bài hát, trò chơi để tạo hứng thú – đây cũng là cách học tiếng Anh không nhàm chán.

Cân bằng giữa học tập và giải trí

Không nên học liên tục nhiều giờ vì điều đó dễ tạo cảm giác “ngán học”. Hãy áp dụng nguyên tắc “học không biết chán, dạy không biết mỏi”, tức là học với niềm vui khám phá, không ép bản thân quá mức.
Ba mẹ có thể tự thưởng cho con sau mỗi mục tiêu hoàn thành như xem một tập phim, đi dạo hoặc ăn món mình thích.

Thiết lập môi trường học tập mới

Thay đổi không gian học có thể giúp trẻ thoát khỏi cảm giác chán nản. Ba mẹ có thể cho con ngồi ở thư viện, quán cà phê yên tĩnh, hoặc dọn dẹp bàn học để tạo cảm giác mới mẻ.
Dùng sơ đồ tư duy, bút màu hoặc flashcard giúp việc học trở nên trực quan và dễ nhớ hơn. Đây cũng là cách chống chán trong giờ học rất hiệu quả.

Chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần

Ngủ đủ giấc, uống đủ nước và tập thể dục giúp cơ thể sản sinh endorphin, từ đó giảm stress và cải thiện tâm trạng.
Thiền hoặc hít thở sâu 5 phút mỗi ngày là phương pháp cũng giúp nhiều bạn trẻ lấy lại sự bình tĩnh và giảm chán nản học hành. Ba mẹ cũng có thể thử ứng dụng phương pháp này với trẻ.
Nếu kéo dài, ba mẹ có thể tư vấn thêm hoặc trao đổi với người có kinh nghiệm, hoặc chuyên gia để được hỗ trợ.

Tình trạng chán học ngày càng phổ biến hiện nay, để giải quyết trạng thái chán học theo từng nhóm tuổi, nhóm đối tượng. Dưới đây là những gợi ý từ MindX, gồm:

Đối với tình trạng chán học ở học sinh cấp 1, cấp 2, cấp 3

Học sinh thường chán học vì không thấy ứng dụng thực tế của môn học. Hãy liên hệ kiến thức với đời thực (ví dụ: Toán liên quan đến tài chính, Lý liên quan đến công nghệ).
Cha mẹ nên lắng nghe con thay vì áp đặt. Cách này giúp giải quyết đúng vấn đề: con chán học phải làm sao.
Các em cũng có thể học nhóm, luyện đề theo phần thưởng nhỏ để tạo hứng thú.

Đối với tình trạng chán học ở Sinh viên đại học

Sinh viên cần tìm lại mục tiêu học bằng cách tham gia dự án thực tế hoặc kiếm một công việc part-time liên quan đến ngành. Điều này giúp bạn thấy rõ giá trị của kiến thức, giảm tình trạng sinh viên chán học.
Ngoài ra, các phương pháp như Cornell, Pomodoro và kế hoạch tín chỉ giúp sinh viên duy trì hiệu suất tốt hơn. Đây là câu trả lời cho câu hỏi chán học đại học thì phải làm sao mà nhiều bạn tìm kiếm.

Làm gì khi chán nản việc học mà vẫn phải học?

Hãy quay lại mục tiêu gốc và chia bài học thành phần nhỏ để dễ bắt đầu. Dùng Pomodoro để tạo nhịp học trước khi não kịp từ chối.

Chán học thì làm gì để có động lực ngay?

Thay đổi không gian học, dành 5 phút vận động hoặc xem một video truyền cảm hứng.

Có phải ai chán học cũng là lười biếng không?

Không. Chán học là dấu hiệu cho thấy phương pháp hoặc môi trường chưa phù hợp, không liên quan đến khả năng của bạn.

Chán học không phải là thất bại, mà là tín hiệu cho thấy trẻ cần thay đổi cách học. Chỉ cần thử 1–2 phương pháp như Active Recall hoặc Pomodoro, bạn sẽ thấy sự khác biệt rõ rệt. MindX tin rằng mỗi người đều có thể tìm được cách học mà không chán nếu hiểu rõ bản thân và xây dựng phương pháp phù hợp.