Áp lực đồng trang lứa là gì? Nguyên nhân & +2 cách giải quyết

Áp lực đồng trang lứa (tiếng Anh: Peer pressure) là hiện tượng một cá nhân bị ảnh hưởng bởi bạn bè, bạn học hay đồng nghiệp cùng độ tuổi khiến họ ngầm so sánh bản thân với những người xung quanh, từ đó dẫn đến sự thay đổi về hành động, mục tiêu và giá trị nhằm được công nhận.

Theo nghiên cứu khóa học thực tế, áp lực đồng trang lứa có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất là ở thanh thiếu niên và thanh niên. Đây là giai đoạn mà các bạn trẻ đang phát triển về tâm sinh lý, dễ bị ảnh hưởng bởi những người xung quanh.

Sự so sánh

Sự so sánh là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra áp lực đồng trang lứa. Khi thấy bạn bè mình có những điểm tốt hơn, chúng ta thường cảm thấy tự ti và muốn thay đổi bản thân để được như họ. Sự so sánh có thể xảy ra ở mọi khía cạnh của cuộc sống, từ ngoại hình, học tập, công việc, đến sở thích, lối sống.

Kỳ vọng của gia đình và xã hội

Kỳ vọng của gia đình và xã hội cũng là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến áp lực đồng trang lứa. Khi gia đình và xã hội đặt ra những kỳ vọng quá cao, chúng ta sẽ cảm thấy bị áp lực khi phải nỗ lực rất nhiều để đáp ứng những kỳ vọng đó. Điều này có thể dẫn đến việc chúng ta cố gắng quá sức, thậm chí gây hại cho bản thân.

Sự cạnh tranh trong học tập và làm việc

Sự cạnh tranh trong học tập và làm việc cũng là một yếu tố góp phần tạo nên áp lực đồng trang lứa. Trong cuộc sống hiện đại, sự cạnh tranh ngày càng gay gắt, đặc biệt là trong lĩnh vực học tập và làm việc. Điều này khiến chúng ta luôn cảm thấy phải nỗ lực hơn rất nhiều để không bị bỏ lại phía sau.

Ngoài những nguyên nhân trên, áp lực đồng trang lứa còn có thể xuất phát từ một số yếu tố khác như:

• Thiếu sự tự tin: Những người thiếu tự tin thường dễ bị ảnh hưởng bởi những lời nói, hành động của người khác.
• Thiếu kỹ năng giao tiếp: Những người thiếu kỹ năng giao tiếp thường gặp khó khăn trong việc kết bạn và hòa nhập với tập thể.
• Thiếu sự định hướng: Khi thiếu sự định hướng, chúng ta sẽ dễ bị lung lay bởi những ý kiến bên ngoài.

So sánh bản thân với người khác

So sánh bản thân với người khác là một hành vi tự nhiên của con người, đặc biệt là ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Khi thấy bạn bè mình có những điểm tốt hơn, chúng ta thường cảm thấy tự ti và muốn thay đổi bản thân để được như họ. Sự so sánh có thể xảy ra ở mọi khía cạnh của cuộc sống, từ ngoại hình, học tập, công việc, đến sở thích, lối sống. Ví dụ như một bạn học sinh luôn cảm thấy bạn bè của mình xinh đẹp, học giỏi và được nhiều người yêu quý hơn mình.

Cố gắng thay đổi bản thân để phù hợp với nhóm

Khi cảm thấy bị áp lực phải hòa nhập với nhóm, chúng ta có thể cố gắng thay đổi bản thân để phù hợp với những tiêu chuẩn của nhóm. Điều này dễ dẫn đến việc ta tự mình đánh mất những giá trị bản thân.

Ví dụ, một bạn học sinh có thể cố gắng thay đổi sở thích, phong cách ăn mặc, hay cách nói chuyện để phù hợp với nhóm bạn. Hay một bạn trẻ có thể cố gắng thay đổi công việc, lối sống, hay quan điểm sống để phù hợp với những người xung quanh.

Làm theo ý kiến của người khác

Khi cảm thấy bị áp lực phải làm theo ý kiến của người khác, chúng ta có thể sẵn sàng làm bất cứ điều gì để được chấp nhận. Điều này có thể khiến chúng ta mất đi sự tự do và độc lập của bản thân.

Ví dụ, một bạn học sinh có thể làm theo ý kiến của bố mẹ để chọn trường đại học, chọn ngành học, hay chọn nghề nghiệp.

Áp lực đồng trang lứa là một phần không thể tránh khỏi của cuộc sống hiện đại, thường đưa đến cả mặt lợi và mặt hại. 

1. Mặt tích cực của áp lực đồng trang lứa

Áp lực đồng trang lứa có thể có những mặt lợi nhất định, bao gồm:

• Kích thích sự phát triển: Áp lực đồng trang lứa có thể tạo động lực cho người trẻ phấn đấu hơn trong học tập và sự nghiệp để đạt được thành công. Sự cạnh tranh này có thể thúc đẩy họ phát triển những kỹ năng và năng lực quan trọng.
• Thúc đẩy sự hòa nhập: Thực tế cho thấy, áp lực đồng trang lứa có thể khiến chúng ta ý thức hơn về sự hòa nhập với nhóm bạn, cộng đồng. Từ đó chủ động trong việc phát triển các kỹ năng xã hội và xây dựng các mối quan hệ lành mạnh.
• Tăng cường ý thức trách nhiệm: Không thể phủ nhận rằng, áp lực đồng trang lứa có thể khiến người trẻ ý thức hơn về trách nhiệm của mình với bản thân, gia đình và xã hội. Điều này giúp chúng ta xây dựng một tư duy đúng đắn và đề ra những mục tiêu phấn đấu rõ ràng.

2. Mặt tiêu cực của áp lực đồng trang lứa

Bên cạnh những mặt lợi, áp lực đồng trang lứa cũng có thể gây ra những hậu quả nhất định, bao gồm:

• Tự ti, mặc cảm: Áp lực đồng trang lứa có thể khiến chúng ta cảm thấy tự ti, mặc cảm khi thấy bạn bè mình có những điểm tốt hơn. Điều này có thể dẫn đến những vấn đề về tâm lý, chẳng hạn như trầm cảm, rối loạn ăn uống,... và làm gia tăng áp lực học tập.
• Thay đổi hành vi theo hướng tiêu cực: Tâm lý stress, chán nản trong thời gian dài có thể thay đổi hành vi của người bị áp lực theo hướng tiêu cực, chẳng hạn như bắt đầu hút thuốc, uống rượu, sử dụng ma túy, tham gia các hoạt động bạo lực,...
• Thiếu tập trung, giảm hiệu quả học tập, công việc: Áp lực đồng trang lứa có thể khiến chúng ta thiếu tập trung, giảm hiệu quả học tập, công việc. Điều này có thể ảnh hưởng đến sự phát triển về cả tinh thần lẫn thể chất của chúng ta.
   

1. Về phía cá nhân

Để đối diện với sự ảnh hưởng tiêu cực từ áp lực đồng trang lứa, điều đầu tiên mà bất kỳ người trẻ nào cũng cần làm là phải hiểu rõ bản thân. Điều này sẽ giúp chúng ta đưa ra được những lựa chọn phù hợp với bản thân, không chạy theo số đông. Từ đó, thiết lập được những mục tiêu hợp lý và tránh được áp lực không cần thiết từ những mục tiêu không khả thi.

Quản lý thời gian một cách hiệu quả cũng là yếu tố quan trọng, giúp tạo ra sự cân bằng giữa công việc và giải trí. Bên cạnh việc trau dồi kiến thức, người trẻ cũng cần rèn luyện kỹ năng tự chủ và xử lý stress cũng để tăng cường sự tự tin và kiểm soát trạng thái cảm xúc của bản thân..

Ngoài ra, việc xây dựng mạng lưới xã hội tích cực cũng đóng một vai trò quan trọng. Tìm kiếm và xây dựng mối quan hệ lành mạnh giúp người trẻ có nguồn hỗ trợ tinh thần trong những thời điểm khó khăn.

2. Về phía gia đình

Tuy nhiên, việc giảm bớt áp lực đồng trang lứa của người trẻ không chỉ là trách nhiệm của cá nhân mà còn là trách nhiệm của gia đình. Ba mẹ hay những người thân trong gia đình tuyệt nhiên không nên thực hiện bất kỳ sự so sánh nào giữa con trẻ để tránh ảnh hưởng xấu đến tinh thần của các em. Thay vào đó, gia đình nên tạo ra một môi trường thoải mái để con trẻ có thể chia sẻ mọi vấn đề mà không sợ bị áp đặt thêm áp lực.

Là những người trực tiếp đồng hành cùng con trên hành trình trưởng thành, phụ huynh cần giúp con em mình tìm thấy những sở thích, đam mê của bản thân và tạo cơ hội cho họ thể hiện bản thân. Khi đó, các em sẽ cảm thấy tự tin và có giá trị hơn và sẽ không dễ bị ảnh hưởng bởi những lời nói, hành động của người khác. Các em sẽ tránh khỏi cảm giác tự ti, mặc cảm khi thấy bạn bè mình có những điểm tốt hơn.
 

Bên cạnh đó, việc hỗ trợ tâm lý từ gia đình cũng đóng một vai trò quan trọng. Trong trường hợp người trẻ bị áp lực tâm lý quá mạnh gây ra căng thẳng, stress kéo dài, gia đình có thể tìm kiếm sự hỗ trợ tâm lý chuyên nghiệp từ những bác sĩ, chuyên gia trong ngành để giúp họ giảm bớt áp lực.

Mong rằng bài viết trên đây của MindX đã giúp phụ huynh và các em học sinh hiểu hơn về áp lực đồng trang lứa tại Việt Nam. Để vượt qua áp lực đồng trang lứa một cách tích cực, người trẻ cần hiểu rõ về bản thân, tự tin vào năng lực của mình và không ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè, nhà trường. Hãy nhớ rằng, mỗi người đều là một cá thể độc đáo và chúng ta không cần phải giống người khác. Điều quan trọng là chúng ta cần tập trung vào việc phát huy những điểm mạnh của bản thân để trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình.

Để cập nhật những thông tin mới nhất về học tập, công nghệ, phụ huynh và các bạn học sinh hãy đăng ký email nhận bản tin từ MindX nhé!