Bạo lực mạng là gì? Các hình thức & hậu quả của bạo lực mạng

Bạo lực mạng, hay còn được gọi là "cyberbullying" trong tiếng Anh, là việc sử dụng các phương tiện điện tử và truyền thông để gây hại, quấy rối hoặc đe dọa người khác trên Internet. Đây là một hành vi có thể xảy ra trên mạng xã hội, email, tin nhắn văn bản, diễn đàn, blog và nhiều nền tảng trực tuyến khác.

Bạo lực mạng có thể bao gồm việc chia sẻ thông tin cá nhân nhạy cảm, đăng hình ảnh hoặc video không phù hợp, viết bài viết châm biếm, đe dọa, hay tấn công ngôn ngữ với mục tiêu làm tổn thương người khác. Nó có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, tinh thần và thậm chí cả sức khỏe của người bị bạo lực.

1. Quấy rối trực tuyến

Quấy rối trực tuyến là hình thức bạo lực mạng thường gặp nhất. Hình thức này bao gồm việc gửi tin nhắn, bình luận hoặc chia sẻ hình ảnh mang tính chất quấy rối, đe dọa hoặc xúc phạm người khác. 

Những kẻ quấy rối thậm chí còn theo dõi người khác trên mạng xã hội, đăng tải thông tin riêng tư hoặc giả mạo danh tính của người khác. Những hành động này không chỉ khiến nạn nhân rơi vào tình trạng căng thẳng và lo lắng mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sự tự tin và sự phát triển cá nhân của nạn nhân.

2. Bắt nạt trực tuyến

Bắt nạt trực tuyến thường xảy ra trên các mạng xã hội. Không chỉ dừng lại ở việc sử dụng mạng xã hội để lan truyền thông tin sai lệch, bôi nhọ hoặc xúc phạm người khác, những kẻ bắt nạt còn có thể điều tra về cuộc sống cá nhân, đăng tải hình ảnh hoặc video bôi nhọ, thậm chí dùng công nghệ để theo dõi vị trí và hoạt động của nạn nhân. Những hành động này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm trạng và tinh thần của người bị bắt nạt.

3. Tuyên truyền bạo lực

Một hình thức khác của bạo lực mạng là tuyên truyền bạo lực. Đây là việc tạo ra hoặc chia sẻ nội dung kích động bạo lực hoặc cổ vũ cho hành vi bạo lực. Những hành động này có thể dẫn đến sự gia tăng của hành vi bạo lực thực tế và tạo ra môi trường trực tuyến không an toàn.

4. Xâm phạm quyền riêng tư

Xâm phạm quyền riêng tư là việc đăng tải, chia sẻ thông tin cá nhân của người khác mà không có sự cho phép. Những kẻ có mục đích xấu sẽ cố tình theo dõi, thu thập thông tin sử dụng chúng để gian lận hoặc đe dọa nạn nhân. Những hành động này có thể gây ra sự mất lòng tin sâu sắc và ảnh hưởng đến mối quan hệ xã hội và tinh thần của người bị bắt nạt.

Theo một báo cáo của ECPAT, Interpol và UNICEF, chỉ trong năm 2022 tại Việt Nam có đến hơn 400 báo cáo về hoạt động xâm hại trẻ em trên môi trường mạng. Trong đó, 1% trẻ em Việt bị dụ dỗ gửi ảnh, video về bộ phận nhạy cảm khi sử dụng Internet và bị chia sẻ thông tin mà chưa có sự đồng ý (Nguồn: Vietnamnet). Điều này gây ra những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và hành vi của trẻ vị thành niên. 

Trẻ em bị bạo lực mạng thường suy giảm sự tự tin và mất niềm tin vào cuộc sống. Sau khi trải qua cú sốc tinh thần, nạn nhân luôn trong trạng thái lo sợ, căng thẳng, tinh thần bất an. Một số trẻ thậm chí trở nên căm ghét bản thân, xuất hiện ý định tự làm hại mình.

Do bị ảnh hưởng nặng nề về mặt cảm xúc, trẻ bị bạo lực mạng thường biểu hiện các thay đổi trong hành vi, trở nên cô đơn hơn và rút lui khỏi các mối quan hệ xã hội. Tình trạng này có thể tạo ra sự rạn nứt đáng kể trong các mối quan hệ với bạn bè, gia đình và người thân. Từ đó khiến tinh thần trẻ ngày càng suy sụp hơn.

Hành động bạo lực mạng không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân bị tấn công mà còn tác động lớn đến xã hội nói chung. Khi bạo lực mạng ngày càng trở nên phổ biến, nó sẽ thúc đẩy hành vi phạm tội và gây ảnh hưởng trực tiếp đến trật tự an ninh xã hội. Trẻ em là đối tượng dễ bị lôi kéo nhất, nếu không đủ tỉnh táo và được người lớn hỗ trợ kịp thời, trẻ thậm chí có thể sa ngã, vướng vào các hành vi phạm tội.

Việc trẻ em lớn lên trong một môi trường với đầy rẫy bạo lực mạng có thể đến sự sa sút về chất lượng học tập cũng như sự lệch lạc trong cách nhìn nhận về cuộc sống. Sau cùng, những tổn thương tâm lý do bạo lực mạng sẽ trở thành nỗi ám ảnh đeo bám tâm hồn trẻ trong suốt hành trình trưởng thành.

Để ngăn chặn và giảm thiểu vấn nạn về bạo lực mạng, ba mẹ và trẻ cần áp dụng một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Cũng như học được cách đối phó với những tình huống bị bắt nạt để có sự chuẩn bị tốt nhất. 

Cách thức phòng ngừa

Việc nâng cao nhận thức về an toàn trên không gian mạng là bước quan trọng đầu tiên. Ba mẹ cần cung cấp cho con thông tin chính xác và hợp lý về các rủi ro của bạo lực mạng, giải thích rõ ràng về tác động của nó đối với tâm lý và tinh thần của con. Đồng thời, phụ huynh cũng nên liên tục nhắc nhở con phải luôn cẩn trọng khi chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng xã hội, không nên tiết lộ thông tin riêng tư mà chưa xác định được nguồn đáng tin cậy.

Trẻ ở độ tuổi càng nhỏ thì ba mẹ càng cần theo dõi và kiểm soát các hoạt động trực tuyến của con. Để tăng cường tính bảo mật thông tin cho con, phụ huynh cũng có thể cài đặt các phần mềm bảo mật, các bộ lọc thông tin và sử dụng các công cụ báo cáo trên điện thoại, máy tính của trẻ.

Cách nhận biết trẻ đang bị bạo lực mạng và hướng giải quyết

Dưới đây là một số dấu hiệu nhận biết trẻ đang bị bạo lực mạng:

• Thay đổi hành vi: Trẻ trở nên thu mình, ít giao tiếp với mọi người, ngại tham gia các hoạt động xã hội, thường xuyên u sầu, buồn bã, thậm chí có ý định tự tử.
• Có những biểu hiện bất thường: Trẻ thường xuyên cáu gắt, nóng tính, hay nổi giận, có những hành vi tự làm hại bản thân.
• Thay đổi thói quen sử dụng internet: Trẻ dành nhiều thời gian hơn cho internet, thường xuyên kiểm tra điện thoại, máy tính,...
• Thường xuyên nhắc đến một người nào đó trên mạng: Trẻ có thể nhắc đến người đó với thái độ tiêu cực, như: thù ghét, căm hận,...

Nếu nhận thấy trẻ có những dấu hiệu trên, cha mẹ cần tìm hiểu nguyên nhân và có biện pháp giải quyết kịp thời. Dưới đây là một số hướng giải quyết:

• Trò chuyện, lắng nghe trẻ: Cha mẹ cần dành thời gian trò chuyện, lắng nghe trẻ để hiểu rõ vấn đề. Hãy để trẻ biết rằng bạn luôn ở bên cạnh và sẵn sàng giúp đỡ chúng.
• Giúp trẻ nhận thức được vấn đề: Ba mẹ cần giúp trẻ nhận thức được rằng bạo lực mạng là một hành vi sai trái, có thể gây tổn thương cho người khác và giáo dục cho trẻ những điều học sinh cần biết về an ninh mạng. Tham khảo Khóa học lập trình tại MindX để con được nâng cao các kỹ năng mềm cần thiết trong thời đại số, giúp con nhận diện và phòng ngừa các chiêu trò và thông tin lừa đảo trên mạng. 
• Tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia: Nếu vấn đề quá nghiêm trọng, cha mẹ nên tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý.

Trên hết, ba mẹ cần động viên con báo cáo ngay lập tức nếu trẻ gặp phải bất kỳ tình huống nào liên quan đến bạo lực mạng. Hãy khuyến khích trẻ tìm sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và cơ quan chức năng để giải quyết tình hình. Sự cổ vũ từ người thân sẽ giúp con đủ tự tin và bản lĩnh để đối diện với những tình huống khó khăn và xoa dịu những tổn thương tâm lý.

Hiện nay, tại Việt Nam cũng đã có những quy định nghiêm ngặt về luật an ninh mạng để phòng chống và xử phạt những trường hợp bạo lực mạng.

Luật An ninh Mạng 2018, còn được gọi là Luật số 24/2018/QH14, là một trong những bước quan trọng của Việt Nam trong việc quản lý và bảo vệ an ninh mạng. Dưới đây là một số điểm quan trọng về Luật An ninh Mạng 2018 liên quan đến bạo lực mạng:

• Định nghĩa bạo lực mạng (Thành phần 1, Điều 2): Luật An ninh Mạng 2018 xác định bạo lực mạng là việc sử dụng các phương tiện mạng và thông tin điện tử để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật, gây nguy hại đến an ninh, trật tự xã hội và quyền lợi hợp pháp của cá nhân, tổ chức.
• Quy định về quản lý và xử lý thông tin trên mạng (Chương II): Luật An ninh Mạng 2018 quy định việc quản lý và kiểm soát thông tin trên mạng, bao gồm cả việc xử lý các trường hợp vi phạm an ninh mạng và thông tin trên mạng.
• Biện pháp ngăn chặn và ngừng hoạt động vi phạm (Chương IV): Luật quy định về các biện pháp ngăn chặn và ngừng hoạt động vi phạm an ninh mạng, bao gồm cả việc thu thập thông tin, yêu cầu gỡ bỏ thông tin, ngừng truy cập vào các nội dung vi phạm.
• Quyền và nghĩa vụ của cá nhân và tổ chức (Chương V): Luật quy định rõ quyền và nghĩa vụ của cá nhân và tổ chức trong việc bảo vệ an ninh mạng, bao gồm cả việc báo cáo, cung cấp thông tin, hợp tác với cơ quan chức năng.
• Xử phạt vi phạm (Chương VI): Luật quy định về các hình thức xử phạt đối với các vi phạm liên quan đến an ninh mạng, bao gồm cả vi phạm về bạo lực mạng.

Trên đây, MindX đã chia sẻ những thông tin quan trọng về bạo lực mạng cũng như những điều ba mẹ cần chú ý để bảo vệ trẻ trên không gian trực tuyến. Người lớn nên dành thời gian để lắng nghe, tư vấn và hỗ trợ trẻ em về mọi vấn đề liên quan đến bạo lực mạng để nuôi dạy con đúng cách. Để giúp trẻ sử dụng công nghệ an toàn và đúng cách, phụ huynh và các bạn học sinh hãy đăng ký email để nhận những tin tức và tài liệu mới nhất về công nghệ từ MindX nhé!

Ngoài ra, phụ huynh cũng có thể tham khảo khóa học lập trình dành cho trẻ từ 9-17 tuổi tại MindX. Khóa học không chỉ giúp trẻ sử dụng công nghệ đúng cách trong thời đại số mà còn là một sự đầu tư cho tương lai của trẻ khi mở ra hàng loạt cơ hội nghề nghiệp hấp dẫn!