Bí quyết đồng hành và định hướng cho con tuổi dậy thì

Dậy thì là giai đoạn mà trẻ trải qua những thay đổi về thể chất, tâm lý và cảm xúc để phát triển thành người lớn. Dấu hiệu dậy thì có thể khác nhau ở mỗi trẻ, nhưng thường bắt đầu từ 8 đến 14 tuổi ở bé gái và 9 đến 15 tuổi ở bé trai. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến xuất hiện ở bé trai và bé gái khi bước vào tuổi dậy thì, ba mẹ cùng tham khảo cho con nhé:

1.1. Dấu hiệu thể chất

• Sự thay đổi về chiều cao và cân nặng: Cả bé trai và bé gái đều sẽ cao hơn và trọng lượng cơ thể cũng sẽ tăng lên
• Sự phát triển về tóc và da: Các dấu hiệu như mụn trứng cá, tóc mọc dày hơn ở vùng nách và khu vực kín, cũng là biểu hiện của sự dậy thì.
• Các dấu hiệu đặc trưng theo giới: Với bé gái sẽ bắt đầu xuất hiện kinh nguyệt, ngực phát triển,... Với bé trai thì giọng nói sẽ trầm hơn, kích thước tinh hoàn và dương vật tăng lên,...

1.2. Dấu hiệu về tâm lý và cảm xúc

• Biến đổi về tâm trạng: Khi bước vào tuổi dậy thì, trẻ dễ thay đổi cảm xúc một cách thất thường. Nguyên nhân chính đến từ sự phát triển nhanh của các hormone sinh dục, sự phân biệt giới tính bắt đầu hình thành khiến các trạng thái cảm xúc nhạy cảm xuất hiện. Trẻ có thể vui vẻ, háo hức một lúc, sau đó lại buồn bã, cáu kỉnh nhanh chóng. Do khó kiểm soát tâm trạng của mình, một số trẻ thậm chí trở nên khó tập trung vào học tập hoặc các hoạt động khác.
• Bắt đầu khám phá bản thân: Bước vào giai đoạn dậy thì, trẻ dần nảy sinh ham muốn tò mò, khám phá bản thân và muốn khẳng định cá tính riêng. Điều này thể hiện qua xu hướng kết bạn rộng rãi và muốn trải nghiệm đa dạng các mối quan hệ. Nhiều trẻ có tính cách rụt rè có thể trở nên cởi mở, tò mò và thích giao tiếp hơn, thể hiện mong muốn mở rộng vòng tròn quan hệ, học hỏi và khám phá bản thân qua những tương tác xã hội.
• Thể hiện sự độc lập và có chính kiến riêng: Dậy thì là giai đoạn bản lề đánh dấu sự chuyển biến mạnh mẽ về tâm lý của trẻ. Nổi bật nhất là xu hướng tự lập và khẳng định bản thân ngày càng rõ rệt. Trẻ thích tự mình giải quyết vấn đề, thể hiện qua việc thích làm việc một mình và có trách nhiệm hơn trong công việc được giao. Không chỉ vậy, trẻ sẵn sàng tranh luận để bảo vệ quan điểm của mình và không dễ dàng bị thuyết phục bởi người khác. Nhu cầu về sự riêng tư và không gian cá nhân cũng trở nên cực kì quan trọng với trẻ ở giai đoạn này. Trẻ trân trọng những góc riêng tư của mình và có thể phản ứng dữ dội nếu bị ai đó xâm phạm, kể cả những người thân trong gia đình - điều mà trước đây có thể không xảy ra.
• Nảy sinh những tò mò về giới: Ở giai đoạn này, trẻ bắt đầu nhận thức rõ hơn về sự khác biệt giữa cơ thể mình và cơ thể của bạn khác giới, đồng thời trải qua những biến đổi thể chất. Nhu cầu tò mò về giới tính và tình dục cũng dần xuất hiện. Các em bắt đầu quan tâm đến những chuyện tình cảm, thích tìm hiểu về các mối quan hệ lãng mạn. Đây là điều hoàn toàn bình thường trong quá trình phát triển của trẻ. Tuy nhiên, thiếu kiến thức về giới tính có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng như quan hệ tình dục sớm, mang thai ngoài ý muốn, các bệnh lây truyền qua đường tình dục,...

Dậy thì là giai đoạn đầy biến động và thử thách đối với cả con cái và cha mẹ. Khi con bước vào tuổi dậy thì, cha mẹ thường gặp phải nhiều vấn đề, bao gồm:

• Con ngang bướng: Sự ngang bướng của trẻ thường thể hiện bằng việc từ chối tuân theo quy tắc, tranh cãi hay có hành vi khó kiểm soát. Đặc biệt, khi gặp sự hạn chế hoặc kiểm soát từ phía cha mẹ, trẻ có thể tỏ thái độ thách thức và khó chịu. Nguyên nhân có thể xuất phát từ việc con đang phải chịu áp lực từ cha mẹ, thầy cô và bạn bè về việc học tập, thành tích và tương lai. Điều này khiến con cảm thấy căng thẳng và dễ bộc phát cảm xúc tiêu cực. Thực tế, các bậc cha mẹ thường gặp khó khăn trong việc giao tiếp hiệu quả với con cái trong giai đoạn tuổi dậy thì, do sự khó hiểu và biến động trong tâm trạng của con. Điều này có thể khiến cha mẹ cảm thấy không hài lòng và ngược lại, về phía trẻ cũng có thể cảm thấy bị bỏ rơi hoặc không được lắng nghe khiến mâu thuẫn giữa cả hai càng trở nên lớn hơn.
• Khó khăn trong việc giáo dục về tình dục và sức khỏe sinh sản cho con: Giai đoạn tuổi dậy thì là thời điểm quan trọng để giáo dục con cái về tình dục và sức khỏe sinh sản. Tuy nhiên, việc thảo luận về các vấn đề nhạy cảm có thể là một thách thức đối với nhiều bậc phụ huynh Châu Á nói chung và phụ huynh Việt Nam nói riêng. Các bậc cha mẹ thường lo lắng về việc sử dụng ngôn ngữ phù hợp và chưa biết cách truyền đạt những thông tin có phần nhạy cảm để con hiểu đúng. Điều này thường xuất phát từ quan niệm truyền thống của người Á Đông là đề cao sự kín đáo và e dè trong các vấn đề liên quan đến tình dục.
• Chưa nhận biết được tiềm năng của con: Bên cạnh những thử thách, dậy thì cũng là thời điểm quan trọng để cha mẹ phát hiện và nuôi dưỡng tiềm năng của con. Tuy nhiên, nhiều cha mẹ gặp khó khăn trong việc nhận biết tiềm năng của con trong giai đoạn này. Bởi lẽ, dậy thì là giai đoạn con trẻ trải qua nhiều biến đổi về cảm xúc, tâm trạng và sở thích. Những thay đổi này diễn ra nhanh chóng và có thể khó đoán trước, khiến cha mẹ khó nhận biết tiềm năng ổn định của con. Ngoài ra, do thiếu kinh nghiệm sống và sự tự nhận thức về bản thân, một số trẻ chưa thể xác định rõ sở thích và khả năng của mình. Các con cần thời gian để khám phá và phát triển tiềm năng tiềm ẩn.
• Chưa biết cách định hướng cho con: Lần đầu làm cha mẹ, nhiều bậc phụ huynh có thể không đủ kiến thức về tâm sinh lý của con tuổi dậy thì, chưa biết cách tiếp cận và trò chuyện với con về các vấn đề liên quan đến tương lai. Do bận rộn với công việc và không có nhiều thời gian để tìm hiểu nên nhiều phụ huynh không nắm rõ thông tin về các ngành học, nghề nghiệp và các xu hướng ở thời điểm hiện tại. Trong một số trường hợp khác, cha mẹ có thể cảm thấy khó khăn trong việc cân bằng kỳ vọng của bản thân với mong muốn của con. Nhiều bậc phụ huynh có quan điểm muốn con theo đuổi ngành học hoặc nghề nghiệp mà họ cho là tốt nhất, nhưng con lại có sở thích và khả năng khác. Vì thế mà dễ nảy sinh xung đột giữa cha mẹ và con cái mỗi khi bàn luận đến vấn đề định hướng tương lai cho con.

3.1. Phụ huynh có con đang trong tuổi dậy thì

Cha mẹ nên làm gì khi đối diện với tính cách ngang bướng của con?

Dậy thì là giai đoạn quan trọng để con phát triển tính cách và định hướng tương lai. Bằng cách thấu hiểu, kiên nhẫn và hỗ trợ con, cha mẹ có thể giúp con vượt qua giai đoạn "nổi loạn" một cách suôn sẻ và phát triển thành một người trưởng thành độc lập, tự tin và thành công:

• Giữ bình tĩnh: Khi con ngang bướng, điều quan trọng nhất là cha mẹ cần giữ bình tĩnh và tránh nóng giận. Cha mẹ nên hít thở sâu và cố gắng hiểu quan điểm của con.
• Thể hiện sự đồng cảm và lắng nghe: Cha mẹ cần dành thời gian lắng nghe và hiểu biết về nguyên nhân gốc rễ dẫn đến sự ngang bướng của con. Thể hiện sự đồng cảm và hiểu biết sẽ giúp con cảm thấy được quan tâm và tôn trọng.
• Tôn trọng con: Cha mẹ cần tôn trọng con như một cá nhân độc lập và có quyền đưa ra ý kiến ​​của riêng mình. Hãy tránh áp đặt suy nghĩ và ý muốn của cha mẹ lên con.
• Giao tiếp hiệu quả: Cha mẹ cần học cách giao tiếp hiệu quả với con. Hãy sử dụng ngôn ngữ tích cực, tránh la mắng hay chỉ trích con.
• Khuyến khích con tự lập: Cha mẹ nên khuyến khích con tự lập và tự chịu trách nhiệm cho hành động của mình. Hãy giao cho con những nhiệm vụ phù hợp với khả năng để con học cách tự quyết định và giải quyết vấn đề.

Để việc giáo dục về tình dục và sức khỏe sinh sản cho con không còn là một trở ngại giao tiếp

Để việc giáo dục về tình dục và sức khỏe sinh sản không còn là một trở ngại giao tiếp giữa cha mẹ và con, cha mẹ có thể thực hiện các biện pháp sau:

• Trò chuyện cởi mở với con: Cha mẹ cần tạo điều kiện cho sự trò chuyện mở cửa về các vấn đề liên quan đến tình dục và sức khỏe sinh sản từ khi con còn nhỏ. Điều này giúp con cảm thấy thoải mái và tự tin khi nói chuyện với cha mẹ về các vấn đề này.
• Sử dụng ngôn ngữ phù hợp với độ tuổi của con: Cha mẹ cần sử dụng ngôn ngữ và thuật ngữ phù hợp với độ tuổi và trình độ hiểu biết của con. Điều này giúp con hiểu rõ và cảm thấy dễ chịu hơn khi nói chuyện về tình dục và sức khỏe sinh sản.
• Cung cấp thông tin đa dạng và chính xác: Cha mẹ cần cung cấp thông tin đa dạng và chính xác về tình dục và sức khỏe sinh sản, bao gồm cả thông tin về an toàn và trách nhiệm trong quan hệ tình dục. Điều này giúp con có kiến thức để ra quyết định thông minh và an toàn về tình dục.
• Lắng nghe và tôn trọng quan điểm của con: Cha mẹ cần lắng nghe và tôn trọng quan điểm của con về tình dục và sức khỏe sinh sản. Điều này giúp con cảm thấy được quan tâm, tự tin chia sẻ và cảm nhận giá trị mình đóng góp. Bên cạnh đó, sự lắng nghe và tôn trọng cũng tạo ra một môi trường giao tiếp cởi mở, an toàn và có sự khích lệ tích cực giữa cha mẹ và con.
• Đáp ứng các câu hỏi của con một cách trung thực và chân thành: Khi con có câu hỏi về tình dục và sức khỏe sinh sản, cha mẹ cần đáp ứng một cách trung thực và chân thành, dựa trên sự hiểu biết và kiến thức của mình. Điều này giúp con cảm thấy tự tin và thoải mái khi tìm kiếm thông tin từ cha mẹ.

Cha mẹ làm thế nào để nhận biết tiềm năng của con?

Dậy thì là giai đoạn quan trọng để phát hiện và nuôi dưỡng tiềm năng của con. Bằng cách thấu hiểu, kiên nhẫn và hỗ trợ con, cha mẹ có thể giúp con khám phá bản thân và phát triển tiềm năng một cách trọn vẹn nhất.

• Quan sát và lắng nghe: Cha mẹ nên quan sát và lắng nghe con để nhận ra những sở thích, kỹ năng và tài năng đặc biệt của con. Lắng nghe những gì con muốn và đang quan tâm có thể giúp cha mẹ nhận biết được tiềm năng của con.
• Khuyến khích con tham gia nhiều hoạt động khác nhau: Cha mẹ nên khuyến khích con tham gia vào nhiều hoạt động khác nhau, từ thể thao đến nghệ thuật, từ học thuật đến văn hóa, từ kỹ thuật đến công nghệ. Việc này giúp con khám phá và phát triển những kỹ năng, sở thích mới.
• Hỗ trợ con trong việc phát triển sở thích: Cha mẹ nên hỗ trợ con trong việc phát triển những sở thích và kỹ năng mà con thể hiện. Cung cấp cho con các cơ hội để thực hành và phát triển những kỹ năng này có thể giúp cha mẹ nhận biết được tiềm năng của con.
• Tìm kiếm sự tư vấn từ giáo viên và chuyên gia: Nếu chưa có đủ kiến thức để nhận biết tiềm năng của con, cha mẹ có thể tìm kiếm sự tư vấn từ giáo viên và các chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục và phát triển trẻ em. Họ có thể cung cấp thông tin và ý kiến ​​có giá trị về tiềm năng và phát triển của con.

Và cuối cùng, phụ huynh cần làm gì để định hướng cho con tốt hơn?

• Tạo điều kiện cho con thử nghiệm: Cha mẹ nên tạo điều kiện cho con thử nghiệm và khám phá những lĩnh vực mới. Đôi khi, con có thể có tiềm năng ẩn dưới những sở thích và kỹ năng mà cha mẹ chưa từng nghĩ đến. Ví dụ như tiềm năng về công nghệ như lập trình máy tính, lập trình robot hay mỹ thuật số,... Đây đều là những lĩnh vực đang rất phát triển trong thời đại số hiện nay. Cha mẹ có thể cho con tham gia một số lớp học ngoại khóa hot nhất 2024 dành cho trẻ học cấp 2 tại đây để con được thử nghiệm nhiều lĩnh vực mới nhé.
• Tôn trọng lựa chọn của con: Cuối cùng, cha mẹ cần tôn trọng lựa chọn của con và không ép buộc con phát triển theo những hướng mà cha mẹ mong đợi. Việc này giúp con cảm thấy tự tin và tự giác trong việc phát triển bản thân.

3.2. Phụ huynh có con sắp bước vào tuổi dậy thì

Khi có con sắp bước vào tuổi dậy thì, các bậc cha mẹ nên có sự chuẩn bị vững vàng để hỗ trợ được con tốt nhất trong giai đoạn này. Dưới đây là một số điều phụ huynh có thể chuẩn bị:

• Tìm hiểu về giai đoạn dậy thì: Cha mẹ nên tìm hiểu về những thay đổi về thể chất, tâm lý và cảm xúc của con trong giai đoạn dậy thì để có thể hiểu và đồng hành cùng con. Có thể tham khảo các tài liệu về dậy thì, tham gia các khóa học hoặc hội thảo dành cho cha mẹ có con tuổi dậy thì.
• Chuẩn bị kiến thức về giáo dục giới tính: Dậy thì là giai đoạn con bắt đầu quan tâm đến các vấn đề về giới tính và tình dục. Là những người đồng hành thân thiết nhất của con trong cuộc sống hàng ngày, cha mẹ nên trang bị cho con kiến thức về giới tính và sức khỏe sinh sản một cách khoa học và cởi mở, giúp con hiểu được tầm quan trọng của việc bảo vệ bản thân và tránh những nguy cơ tiềm ẩn.
• Rèn luyện kỹ năng giao tiếp với con: Dậy thì là giai đoạn con có thể có nhiều thay đổi về tâm trạng và hành vi. Lúc này, cha mẹ cần học cách giao tiếp hiệu quả với con để có thể lắng nghe, thấu hiểu và hỗ trợ con kịp thời, tránh la mắng, chỉ trích hay áp đặt con vì có thể dẫn đến những mâu thuẫn không đáng có giữa cha mẹ và con cái.

Nuôi dạy con tuổi dậy thì là một hành trình đầy thử thách nhưng cũng hàm chứa rất nhiều ý nghĩa sâu sắc. Nhìn chung, việc giáo dục trẻ ở tuổi dậy thì không khó khi cha mẹ kiên trì và dành sự quan tâm cho con đúng mực. Cha mẹ hãy áp dụng những bí quyết trên đây để đồng hành và định hướng cho con một cách hiệu quả, giúp con vượt qua giai đoạn nhiều biến động về tâm sinh lý này. 

Để không bỏ lỡ những thông tin hữu ích về nuôi dạy con thành công, các bậc phụ huynh hãy để lại email trong mục subscribe để nhận những bản tin hữu ích từ MindX nhé!